ituéHh nkåiy¥ gŸë – tuyhW

 

  bfh§Feh£oš fhis kâ Xir, fs¤J kâ beš Xir, thiH¡ Fiy Xir, tŠÁa®if tis Xir vd brªbeš, f‹dš, fKF vd X§» tsU« efu«jh‹ nfhÃbr£oghisa«.  efç‹ òfœ bg‰w gŸë v‹whš mJ ituéHh nkåiy¥ gŸëjh‹.  ituéHh gŸë, Ï¥gobahU éa¥Ã‰Fça bgaiu¡ bfh©l gŸë eh£onyna ÏJ x‹Wjh‹.

 

1898-š e« eh£il M£Áòçªj é¡nlhçah¥ nguuÁahç‹ 60 M« M©L M£Á ãiwÎ ehbl§F« ituéHhthf¡ bfh©lhl¥g£lJ.  m¥nghJ Ï¥ gŸë bjhl§f¥g£ljhš ituéHh¥ gŸë vd¥ bga® bg‰wJ.  m¥nghija nfhit kht£l M£Áaç‹ kidé ÂUk f«ä§ m«ikahuhš kh®¢ 3, 1898š  Ï¥gŸë¡F mo¡fš eh£l¥g£lJ.  gŸëahdJ 1958-š ituéHhitÍ«, 1973-š gts éHhitÍ«, 1998-š Eh‰wh©L éHhitÍ« bfh©lhoaJ.

gŸëæ‹  nkdhŸ  khzt®fŸ k‰W« MÁça®fŸ

 

bfh§F eh£o‹ kfhféÍ«, j䜡 fiy¡ fsŠÁa¤ij cUth¡»atUkhd ÂU. bgçarhä Jhu‹ mt®fŸ Ï¥ gŸëæš MÁçauhf¥ gâah‰¿aJ tuyh‰W¢ Áw¥ò¢brŒÂahF«.  bt©ik¥ òu£Áæ‹ jªij lh¡l®.é.Fça‹, r¤ÔZf® ca®Ú k‹w K‹dhŸ ÚÂg V.v°.bt§flhry_®¤Â, jäœ _j¿P® nguhÁça® F.mUzhry¡ fΩl® k‰W« mbkç¡fhéš brašgL« jäœehL gΩnlõ‹ mik¥Ã‹ jiyt® lh¡l® bgUkhŸrhä, jäœehL K‹dhŸ r£lrig¢ bray® Á.nf.Fkhurhä, br‹id¥ gšfiy¡ fHf K‹dhŸ gÂths® Á.nf.Fkhurhä, nfhit, ghuÂah® gšfiy¡ fHf K‹dhŸ gÂths® Áy«gz‹,j‰nghJ kht£l M£ÁauhŒ  r¤Ô°f® khãy¤Âš gâah‰¿tU«  ÂU.njtnrdhg IVv°., ÂU.v«.u§fuh#‹ IÃv°., f¥gš gilæš XŒÎ bg‰w f®dš r®nth¤jk uh› M»nah® Ï¥gŸëæš go¤j K‹dhŸ khzt®fŸ v‹gJ bgUik¡Fça brŒÂ MF«. nkY« gŸëæš go¤j nkdhŸ khzt®fŸ gy® j‰nghJ ϪÂa é©btë MuhŒ¢Á ika¤Âš (ISRO) gâah‰¿ tU»wh®fŸ v‹gJ nkY« Áw¥ò.

 

gŸë¡F  tUif jªj  rh‹nwh®fŸ

 

òfœbg‰w ituéHh¥ gŸë¡F 1927-š kfh¤kh fhªÂÍ«, 1949-š ehk¡fš féPU«, 1951-š Ehyf m¿éaè‹ jªij v°.M®.bu§fehjD«, mnj M©oš ika muÁ‹ Kjš ã mik¢r® lh¡l® M®.nf. r©KfK«, 1956-š éndhgh ghntΫ,  1989-š K‹dhŸ ghuj¥ Ãuj® uhÉ› fhªÂÍ«, uhkŒah ßis g‹ftdf®  ÏUKiwÍ«, mtuJ kf‹ fdfR¥òu¤Âd« gÂbd©ftdf® xUKiwÍ«,  1991-š bl‹kh®¡ m¿P® neh® fh®£L«, 1994-š F‹w¡Fo mofshU« gŸë¡F tUif òçªJ Áw¥Ã¤JŸsh®fŸ. 1998 š kcwhuh£ou K‹dhŸ MSe® ghuju¤dh Á.Á¥Ãukâa« (gRik¥ òu£Áæ‹ jªij)  2001  k‰W«  2013 š  jäœeh£o‹  Ïa‰if  ntsh©  éŠPhå e«khœth®. 2001 š bg§fq® Ïa‰if  ntsh© éŠPhå ehuhaz bu£o M»nah® tUif òçªJ Áw¥òiuah‰¿  cŸsh®fŸ.

 

ituéHh rh®ªj  gŸëfŸ

 

gŸë ã®thf¤Â‹ Ñœ ituéHh nkåiy¥ gŸë, ituéHh g‹k¥ gŸë k‰W« ituéHh Mu«g¥gŸë M»ait brašgL»‹wd.  1960-š nfhà gHåa«khŸ bg©fŸ nkåiy¥ gŸë bjhl§fΫ, 1972-š nfhà fiy m¿éaš fšYhçÍ« bjhl§fΫ  é¤Â£lJ Ϫj

ituéHh nkåiy¥ gŸëahdJ 14 V¡f® ãy¥gu¥Ãš 1300  khzt®fS«, 70 ¡F« nk‰g£l MÁça mYty®fS« gâah‰¿tU»wh®fŸ v‹gJ TLjš jftš.  Eh‰wh©L éHhitbah£o % 60 y£r« bryéš Eh‰wh©L éHh¡ f£ll« f£l¥g£L, Eh‰wh©L  éHh Áw¥ghf¡ bfh©lhl¥g£lJ.  éHhé‰F M‹nwh®fS«, rh‹nwh®fS« tUifòçªJ Áw¥Ã¤jh®fŸ.  j‰nghJ gŸëahdJ 125M« M©oš mobaL¤J it¤JŸsJ.

 

cŸf£lik¥ò  trÂfŸ

 

ituéHh nkåiy¥ gŸëæ‹ bkh¤j  ãy¥gu¥ò 14  V¡f®  MF«.   Ïš 2 »zWfŸ c©L. tF¥giwfë‹  v©â¡if 60. gRik¡ Foš eh‰W¥g©iz, Ïa‰if ntsh©ik fhŒf¿¤  njh£l«, _èif¥ g©iz, k©òG cu mikél« gŸëæš    eÅd  kakh¡f¥g£l  všÁo  gl¡fh£Á mu§f«,  fâå  rhjd§fŸ (11  k‰W«  12  M«  tF¥ò  fâåfë‹ v©â¡if  25 ) k‰W« eÅd  bjhêš  E£g¤Jl‹  Toa  tF¥giw¡  f£ll§fŸ  cŸsd.  Vovš (ATL)  MŒt«, °kh®£ (Smart Class) tF¥giwfS«, òJ¥Ã¡f¥g£l m¿éaš MŒtf§fŸ 6-12 tF¥òfŸ ga‹gL« tifæš mik¡f¥g£LŸsd.  khzt®fS¡F  éisah£L¡bf‹W  jå¤ jå  ikjhd§fŸ mik¡f¥g£L gšntW gæ‰ÁfŸ  më¡f¥gL»‹wd. Ïj‹  thæyhf  éisah£L¥  ngh£ofëš  kht£l  k‰W«  k©ly  mséš gçRfis¥  bgW»wh®fŸ.  ghu«gça« ä¡f Ï¥  gŸëæš   x›bthU  M©L«  òJ¥òJ¡  f£ll§fS« òJ¥bghênthL  Toa IªJ ó§fh¡fS«  ghuhkç¡f¥g£L  tU»‹wd.   gŸëæš kiHÚ® nrfç¥ò¤ bjh£o,  FoÚ®  trÂ,  fê¥ÃltrÂ, fêÎ  Ú®  btënaw  rh¡fil  trÂfŸ  M»ait  Kiwahf  mik¡f¥g£L guhkç¡f¥gL»‹wd.

 

gŸëæ‹  jhshs®  lh¡l®  nf.nf.j£Ázh_®¤Â  mt®fŸ 2002  Kjš  ituéHh¥ gŸëfë‹  jhshsuhf  brašg£L  tU»wh®. gŸë¤  jshsç‹ têfh£Ljè‹ ngçš  nkiy  ehLfëY«,  gšfiy¡  fHf§fëY«  ÏU¥gJ  ngh‹W  gšntW m¿éaš bjhêš E£g¡fšéia gŸëæš òF¤Â gšntW braš £l§fis¢ brašgL¤Â rhjid òçªJ tU»wh®.   2002¡F¥ Ë ituéHh nkåiy¥ gŸëæš % 25 y£r« bryéš VM® nrhkRªju« ãidÎ tF¥giw¡ (Ïu©L mL¡F)  f£ll§fŸ, ituéHh g‹k¥ gŸë¡F _‹W mL¡F tF¥giw¡ f£ll§fŸ, ituéHh Mu«g¥gŸë¡F Ïu©lL¡F  tF¥giw¡  f£ll§fŸ,  uhÁòu« R¥iga® ãidΡ  f£ll¤Â‹ kho¥gFÂæš nkY« xU mL¡F f£ll«  vd Ït®  Ka‰Áahš  f£l¥g£l f£ll§fŸ  MF«.  

ituéHh  nkåiy¥ gŸëia¥  g‰¿  j‰nghJ jiyikahÁçauhf¥ gâah‰¿tU« ÂU.v‹.v°.uhjh»UZz‹  mt®fŸ  TW«  nghJ ituéHh nkåiy¥ gŸëahdJ 14 V¡f® ãy¥gu¥Ãš 1300¡F« nk‰g£l khzt®fS«, 70¡F« nk‰g£l MÁça mYty®fS« gâah‰¿tU»wh®fŸ  flªJ  Ïu©L  M©Lfëš  gŸëæ‹ nj®¢Á  rjé»j«  ca®ªJŸsJ, khzt®fS¡F  gŸë  Ïiz¢brašghLfshd  nahfh, éisah£L, k‹w¢ brašghLfŸ ngh‹wt‰¿‰F  K¡»a¤Jt«  bfhL¡f¥g£LtU»wJ. khzt®fë‹ fšé  ts®¢Á¡fhf %ghŒ  Ïu©L y£r« bryéš nk«gL¤j¥g£l všÁo tF¥giw k‰W« °kh®£ (Smart Class)  tF¥giwfŸ cUth¡f¥g£LŸsd. nkY« Vovš MŒtf« 2018š Jt¡f¥g£L khzt®fS¡bfd bjhêšE£g¤Jl‹Toa gæ‰Á tH§f¥g£L tU»wJ. nkY«  Rfhjhu¤ij nk«gL¤j khzt®fS¡F R¤Ôfç¡f¥g£l FoÚ® tH§f¥gL»wJ.